ADHD w diagnozie i terapii

Z tego artykułu dowiesz się:

• jak wygląda diagnoza ADHD,

• jak wykorzystać badanie QEEG i system ADScan do diagnostyki ADHD,

• jakie metody terapeutyczne wykorzystać w terapii ADHD.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit-Hyperactivity Disorder - ADHD) to jedno z najczęściej występujących zaburzeń neurorozwojowych. Szacuje się, że ADHD dotyka 3% do 5 % dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz 4-5 % dorosłych.

Oznacza to, że w trzydziestoosobowej klasie może pojawić się co najmniej jedno nadpobudliwe dziecko.

Diagnoza ADHD

Diagnostyka ADHD to złożony proces, który obejmuje:

• wywiad na temat problemu,

• wywiad rozwojowy i rodzinny,

• rozmowę z dzieckiem,

• zebranie informacji o funkcjonowaniu dziecka w szkole,

• wypełnienie kwestionariusza (np. kwestionariusz ADHD-RS),

• konsultację lekarską.

Pozostałe badania, które są realizowane przy diagnozie ADHD to QEEG oraz diagnostyka przesiewowa z wykorzystaniem systemu ADScan.

System QEEG – diagnostyka ilościowa

QEEG to ilościowe badanie EEG, które umożliwia weryfikację funkcjonowania mózgu w różnych warunkach. Na podstawie potencjałów rejestrowanych na powierzchni kory możliwe jest zbadanie rozkładu fal mózgowych w odniesieniu do norm w różnych grupach wiekowych.

Badanie QEEG wskazuje, jaki jest udział poszczególnych fal mózgowych w zapisie EEG. U osób z ADHD wyróżnia się nadmiar fal wolnych theta w stosunku do fal szybkich beta. Wynika to z faktu, że osoby borykające się z ADHD cechują się mniejszym wzbudzeniem kory i zewnętrznych fal mózgu.

Dzięki systemowi QEEG możliwe jest przeprowadzenie diagnostyki podczas leczenia farmakologicznego oraz przed terapią psychologiczną.

System QEEG umożliwia:

• badanie dysfunkcji mózgu,

• diagnozę szybkości i jakości przetwarzania informacji w mózgu.

Badanie QEEG pozwala na precyzyjne zaplanowanie terapii neurofeedback w oparciu o bazę normatywną. W 2004 r. V. Monastra opublikował badania dowodzące, że neurofeedback jest tak samo skuteczny jak lek Ritalin, a diagnoza jest tak samo trafna, jak w przypadku testów TOVA, Conners CPT, ADDES.

Diagnoza z użyciem QEEG pozwala na zdiagnozowanie około 90% przypadków ADHD.

System ADScan - przesiewowa diagnostyka ADHD

System ADScan to narzędzie opracowane przez firmę MediTech we współpracy z Charité University of Berlin i kliniką uniwersytecką w Mainz.

ADScan może być wykorzystywany do diagnostyki przesiewowej w warunkach szkolnych, gabinecie, psychologa bądź lekarza. Otrzymane wyniki można odnieść do norm wiekowych. 

Urządzenie umożliwia pomiar aspektów ruchliwości oraz uwagi badanej osoby z wykorzystaniem Testu Ciągłego Wykonywania (CPT). Informacje związane z wykonaniem zadania mają znaczenie dla oceny koncentracji uwagi, czasu reakcji oraz impulsywności. Urządzenie ADScan wykorzystuje tzw. radar dopplerowski, który umożliwia pomiar aktywności motorycznej całego ciała.

Jak wygląda procedura diagnostyczna przy użyciu ADScanera?

Pierwszym krokiem diagnostyki jest przedstawienie badanemu instrukcji i demonstracja – realizujemy wstępny test CPT, który ma na celu zapoznanie pacjenta z zadaniem oraz weryfikację, czy pacjent zrozumiał polecenie.

Następnie wykonywany jest główny test CPT oraz skanowanie spoczynkowe (pomiar bez stymulacji). Dzięki wykorzystaniu takiego układu diagnostycznego uzyskiwane są obiektywne wyniki w czasie krótszym niż 30 minut. Program zawiera również kwestionariusz oparty na kryteriach diagnostycznych ADHD, który jest dopełnieniem diagnostyki.

Test CPT zawiera 300 bodźców; 50 z nich wymaga reakcji w postaci przyciśnięcia trzymanej w dominującej ręce, kulki z przyciskiem. Wskaźniki w teście CPT:

• liczba prawidłowych reakcji na pojawiający się na ekranie skanera bodziec celowy. Możliwa liczba reakcji prawidłowych to 50.

• liczba reakcji nadmiarowych czyli niewłaściwe reakcje na błędny bodziec. Możliwa liczba reakcji nadmiarowych to 250.

Uzyskane wyniki można przenieść do programu ADScanalyzer, co ułatwia ich interpretację. Dane z badania przedstawione są w precyzyjny i łatwy do odczytu sposób – w postaci liczb, wykresów, kolorowych pasków, na których można odnieść wynik pacjenta do grupy referencyjnej. Program generuje wyniki z badania na podstawie danych normatywnych, danych z CPT oraz skanowania spoczynkowego i ankiety.

Metody neuroterapeutyczne w terapii ADHD

Trening EEG-Biofeedback

EEG-Biofeedback to terapia, dzięki której pacjent w sposób świadomy uczy się zmieniać wzorzec wytwarzanych fal w mózgu, tak by mózg mógł pracować wydajniej i szybciej.

Badania wykazują, że trening EEG-Biofeedback pozwala uzyskać lepszą koncentrację uwagi oraz poprawę umiejętności panowania nad emocjami.

Podczas treningu EEG-Biofeedback sygnał z jednego punktu na głowie trenującego jest przetwarzany na zrozumiałą dla niego formę graficzną. Np. wykres, animację bądź grę. Dzięki takiemu sprzężeniu zwrotnemu osoba ćwicząca wie, kiedy jest skoncentrowana. Pozwala to nauczyć się modyfikacji reakcji własnego mózgu. 

Trening HEG Biofeedback

HEG Biofeedback to nieinwazyjny pomiar i analiza przepływu krwi mózgu z użyciem podczerwieni. Dzięki precyzyjnemu monitorowaniu zmian lokalnego krążenia krwi oraz utlenienia, pozwala skutecznie trenować aktywację mózgu.

HEG Biofeedback to jest odporny na zakłócenia, takie jak ruchy pacjenta, dzięki czemu pomiar jest bardzo dokładny nawet u osób z ADHD.

Badania metodą SPECT na grupie dzieci z ADHD wykazały, że obniżony przepływ krwi w obszarach prefrontalnych jest jednym z ważniejszych markerów ADHD. Dzięki HEG Biofeedback pacjenci nabywają zdolność zmiany tego stanu poprzez proces uczenia się, co pozwala im na lepsze funkcjonowanie.

System HEG Biofeedback pozwala uniknąć typowych trudności związanych z prowadzeniem treningów EEG Biofeedback takich jak:

• długotrwałe czynności przygotowawcze,

• montowanie czujników i elektrod,

• konieczność usuwania artefaktów (np. ruch pacjenta) po zakończeniu sesji.

Bibliografia:

1. A. Bragdon, D. Gamon, Kiedy mózg pracuje inaczej, GWP, Gdańsk 2003.
2. A. Kołakowski, T. Wolańczyk, A. Pisula, M. Skotnicka, A. Bryńska, ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej, GWP, Gdańsk 2007.
3. E. Kornacka-Skwara, A. Skawra, Zastosowanie mechanizmu biologicznego sprzężenia zwrotnego w procesie kształtowania umiejętności, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 2012, t. 21.
4. Z. Kupnicka, G. Poraj, J. Kaźmierski, ADHD u osób dorosłych – rozpoznawanie, przyczyny skutki, Psychiatria i Psychologia Kliniczna 2017, 17(3).