Neurorehabilitacja – badania naukowe

W tym artykule przeczytasz:

• Co to jest neurorehabilitacja

• Wyniki badań naukowych z zakresu neurorehabilitacji

• Jaką aparaturę wykorzystujemy w neurorehabilitacji

Nowe technologie w rehabilitacji funkcji poznawczych i motorycznych

Neurorehabilitacja wykorzystuje osiągnięcia technologiczne do przywracania, rozwijania lub polepszanie funkcjonowania pacjenta głównie w obszarze:

• Poznawczym (np. pamięć, koncentracja, spostrzegawczość, uwaga)

• Motorycznym (koordynacja ruchowa, prawidłowy czas reakcji, precyzja ruchów).

To złożony proces, który nakierowany jest na wspomaganie zdrowienia po uszkodzeniu układu nerwowego oraz zminimalizowanie i/lub kompensacji zmian funkcjonalnych z niego wynikających. Największą grupę pacjentów korzystających z tej formy terapii stanowią pacjenci po udarze mózgu. Należą do nich również pacjenci ze stwardnieniem rozsianym, urazami czaszkowo-mózgowymi czy chorobą Parkinsona.

Neurorehabilitacja - doniesienia z badań

Rehabilitacja poznawcza niedoborów pamięci po udarze

(Nair, Cogger, Worthington, Lincloln, 2016)

Rehabilitacja pamięci to działanie terapeutyczne nakierowane na przywracanie funkcji pamięci. Jest standardową częścią rehabilitacji poznawczej. Stopień i rodzaje problemów z pamięcią, zmianą nastroju i wykonywaniem codziennych czynności mogą znacznie się różnić w zależności od wielu czynników (np. lokalizacji udaru mózgu, ciężkości, wieku i wcześniejszego stanu zdrowia osoby doświadczającej udaru). 

Cel

Ocena skuteczności rehabilitacji poznawczej w problemach z pamięcią u osób po udarze.

Grupa badawcza

514 uczestników z niedoborami pamięci po udarze.

Czas trwania badania

Terapia prowadzona była od 2 do 10 tygodni.

Proces badania

Badacze przeprowadzili 13 badań z udziałem 514 uczestników. Przeprowadzono siedem badań z udziałem uczestników społeczności, cztery z pacjentami hospitalizowanymi, a dwa z mieszanymi próbkami społeczności i pacjentów. Uczestnicy brali udział w różnych typach ćwiczeń pamięci oraz w ćwiczeniach z wykorzystaniem programów komputerowych oraz pomocy takich jak dzienniki czy kalendarze. W trzech badań terapia prowadzona była w grupie, a w pozostałych indywidualnie. Uczestnicy poddani terapii zostali porównani z grupą kontrolną, która nie była poddana rehabilitacji poznawczej lub otrzymała inną formę leczenia.

Wyniki

Wystąpił znaczący wpływ leczenia na subiektywne zgłoszenia pamięci w krótkoterminowej perspektywie.

Wnioski

Badani, którzy skorzystali z rehabilitacji poznawczej zgłaszali mniej problemów z pamięcią w codziennym życiu bezpośrednio po leczeniu. Nie było jednak dowodów na to, że korzyści utrzymywały się w długim okresie.

Innowacyjne zastosowanie wirtualnej rzeczywistości w unowocześnianiu terapii lustrzanej w niedowładzie kończyny górnej

(Opara, Rycerski, Szczygieł, Mazurek I Wardejn, 2015)

Autorzy badania zwrócili uwagę na fakt, że poprawa sprawności funkcji motorycznych kończyny górnej jest kluczowym elementem nowoczesnej rehabilitacji po udarze mózgu, a terapia lustrzana to nowy sposób na poprawę tych funkcji.

Cel

Ocena skuteczności leczenia za pomocą nowatorskiego urządzenia zwanego wirtualnym lustrem u pacjentów w początkowym stadium powrotu do zdrowia po udarze.

Grupa badawcza

20 uczestników chorych z niedowładem połowiczym o ograniczonej funkcjonalności kończyn górnych, którzy przeszli wczesnej rehabilitację poszpitalną (do 3 miesięcy po udarze)

Czas trwania

4 tygodnie

Proces badania

Aparatura badawcza składała się z urządzeń opartych o technologię przechwytywania ruchu i nakładania wygenerowanego obrazu. W skład zestawy wchodzą kamerka internetowa z urządzeniem zwanym kontrolerem ruchu (czujnik ruchu), duży wyświetlacz (np. odbiornik TV), system komputerowy i system optyczny w technologii 3D umożliwiający trójwymiarową analizę obrazu.

Grupa badawcza z wprowadzoną manipulacją badawczą  wykonywała ćwiczenia (5 dni w tygodniu) wykorzystując aparaturę wirtualnego lustra, podczas gdy uczestnicy grupy kontrolnej wykonywali te same ćwiczenia bez jego użycia.

Wyniki

Wyniki badania zostały ocenione za pomocą następujących parametrów:

• Wskaźnik Funkcjonalnego „Repty” (WFR)

• Skala ręki Frenchay

• Test szybkiego otwierania i zamykania dłoni (Rapid Hand Flick Time – RHFT)

• Ocena siły mięśni obydwu rąk przed terapią i po zakończonej terapii.

Badanie wykazało, że w obydwu grupach badanych, chorzy:

• Wzrosła siła mięśniowa obydwu kończyn.

• Potrzebują mniej czasu na wykonywanie danych czynności niż przed terapią (np. dwudziestokrotne zamykanie i otwieranie dłoni)

• Są w stanie wykonać większą ilość czynności niedowładną kończyną

Wnioski

Rehabilitacja przy zastosowaniu nowych technologii jest bardziej efektywna.

Zwiększenie objętności hipokampa i sprawności pamięci przestrzennej, dzięki wpływowi ćwiczeń fizycznych 

(Erikson, Voss, Prakash, Basak, Szabo, Chaddock, Kramer, 2011)

Hipokamp to elementem układu limbicznego odpowiadający w sporym stopniu za pamięć oraz orientację przestrzenną. Kurczy się  w okresie późnej dorosłości, co może prowadzić do zaburzeń pamięci i zwiększonego ryzyka wystąpienia demencji oraz dezorientacji przestrzennej. Hipokamp oraz przyśrodkowe części płata skroniowego są bardziej sprawne u zdrowszych fizycznie osób, a treningi różnego rodzaju funkcji mózgu zwiększają ukrwienie i sprawność tych obszarów.

Cel

Ocena wpływu aktywności fizycznej na zmiany zachodzące w hipokampie.

Aktywność fizyczna w takim samym stopniu, jak trening funkcji poznawczych, daje nadzieję na skuteczniejszą walkę z problemem dotyczącym mniejszej sprawności hipokampa. Zabiegi te mają na celu usprawniać funkcje neuropoznawcze pacjentów. Są one ogólnodostępne oraz nie są obciążone negatywnymi skutkami ubocznymi, które często towarzyszą terapiom farmakologicznym.

Grupa badawcza

Zrandomizowana grupa 120 starszych osób bez demencji.

Czas trwania

12 miesięcy.

Proces badania

Badani zostali losowo podzieleni na dwie grupy: jedna z nich wykonywała trening aerobowy o średniej intensywności (3 razy w tygodniu) natomiast druga trening rozciągający i tonujący.

Wyniki

Pomiary wykonane były trzykrotnie: przed przeprowadzonych badaniem, po okresie 6 miesięcy oraz po roku od rozpoczęcia aktywności. Grupy nie różniły się w pomiarach wyjściowych, co widoczne jest na Rycinie 1. Interwencja związana z ćwiczeniami fizycznymi (aerobik) była skuteczniejsza w zwiększaniu wielkości hipokampa (odnotowano wzrost na poziomie 1,97% - 2,12), podczas gdy grupa kontrola wykonująca ćwiczenia rozciągająca wykazała wzrost na poziomie 1,40%- 1,43 %.

Wnioski:

Trening fizyczny ma korzystny wpływ na funkcjonowanie pamięci i orientacji przestrzennej. Zwiększenie hipokampa wiąże się z podniesieniem poziomu surowicy BDNF (pośrednikiem neurologicznym w ząbkowym zakręcie kory mózgowej). To istotne odkrycie wskazuje, że tego typu aktywność jest skuteczna w terapiach mających na celu odwracanie utraty objętości hipokampa w wieku późnej dorosłości.

Badanie z zastowaniem ''PlayStation EyeToy Games''

(Yavuzer, Senel, Atay, Stam, 2008)

Cel

Ocena efektywności "Playstation EyeToy Games" w przywracaniu sprawności motorycznych kończyn górnych i powiązanych z tym funkcji u pacjentów po przebytym udarze.

Grupa badawcza

Zrandomizowana przy zastosowaniu metody ślepej próby. 20 pacjentów dotkniętych połowicznym niedowładem (średnia wieku pacjentów 61,1 lat). Wszyscy badani w ciągu ostatnich 12 miesięcy przebyli udar.

Czas trwania

4 tygodnie z trzymiesięczną obserwacją.

Proces badania

Pacjenci z grupy badawczej, w której wprowadzono manipulację oprócz tradycyjnego programu rehabilitacyjnego (5 dni w tygodniu, od 2 do 5 h dziennie przez 4 tyg) przechodzili również codziennie 30 minutową terapię ‘’Playstation EyeToy Games", która składa się z różnego rodzaju ćwiczeń trenujących barki, łokcie i nadgarstki. Natomiast pacjenci z grupy kontrolnej codziennie przez 30 minut oglądali grę bez fizycznego zaangażowania w ćwiczenia.

Wyniki

Pomiar FIM (Functional Independence Measure) był wykonany przed całym czterotygodniowym cyklem (pomiar 0), po przebytej rehabilitacji (pomiar po terapii) oraz po trzy miesięcznej obserwacji (pomiar monitorujący). Wyniki z przyjętym przedziałem ufności na poziomie 95% (p=0.018) wykazały znaczącą poprawę w grupie, w której stosowano terapię "Playstation EyeToy Games" w stosunku do grupy kontrolnej.

Wnioski

Metody z zastosowaniem terapii przy pomocy ‘’Playstation EyeToy Games’’ w połączeniu z konwencjonalnym programem rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu mają potencjał do zwiększania siły kończyn górnych oraz polepszania funkcjonowania pacjentów po udarach mózgu.

Aparatura wykorzystywana w neurorehabilitacji

Rehabilitacja funkcji poznawczych i ruchowych

Terapia wzroku i komunikacja alternatywna

Bibliografia:
1. Erickson K., Voss M.W, Prakash R.S, Basak C.,Szabo A., Chaddock L., Kim J.S., Heo S., Alves H., White S.M, Wojcicki T.R, Mailey E., Vieira V.J, Martin S.A, Pence B.D, Woods J.A, McAuley E., Kramer A.F (2011) Exercise training increases size of hippocampus and improves memory PNAS108 (7) 3017-3022
2. Nair R., Cogger H., Worthington E., Lincoln NB. (2016). Cognitive rehabilitation for memory deficits after stroke.Cochrane Database of Systematic Reviews 2016, Issue 9. Art. No.: CD002293.
3. Opara, J., Rycerski, W., Szczygieł, J., Mazurek, J., Wardejn, E. (2015). Innovative application of virtual reality to advance mirror therapy in paretic upper limb after stroke. International Journal of Therapy & Rehabilitation, 22, S3-S3.
4. Yavuzer, G., Senel, A., Atay, M. B., Stam, H. J. (2008). ''Playstation eyetoy games''improve upper extremity-related motor functioning in subacute stroke: a randomized controlled clinical trial. European journal of physical and rehabilitation medicine, 44(3), 237-244.