Uczenie się przez zmysły

W tym artykule przeczytasz:

• Jak rozwija się dziecko

• Jak działają zmysły

• Co warunkuje proces nauki

• Jak wygląda trening sensomotoryczny.

Uczenie się przez zmysły i zabawę z wykorzystaniem terapii sensomotorycznej

Podczas każdej aktywności  dziecka, bez względu na to, czy jest to zabawa, czy poważna nauka, mózg otrzymuje informację ze wszystkich zmysłów. Bodźce są  rozpoznawane, segregowane oraz interpretowane i integrowane ze zdobytymi wcześniej doświadczeniami.

Im więcej, więc dziecko doświadcza świata (dotknie, poczuje, powącha, usłyszy, zobaczy), tym jego rozwój będzie możliwie najlepszy (w granicach jego potencjału).

Według Piageta, układ nerwowy uczy się głownie przez działanie (learning by doing). Nauka, jest więc funkcją „spostrzegania motorycznego“. Każde doświadczenie i każda czynność życiowa angażuje niezwykle złożoną sieć neuronów i synaps.

Wrażenia (bodziec), przeżycia (sekwencje bodźców), doświadczenia (ocena, globalizacja), pamięć (wspomnienia, porównanie) mają istotny wpływ na rozwój człowieka. Możliwością rozwoju staje się więc doświadczenie.

Stymulacja sensoryczna i aktywność ruchowa we wczesnym dzieciństwie „uformują“ neurony i połączenia między nimi, kształtując procesy sensomotoryczne. Nierozwinięcie się jednak określonych umiejętności w kolejnych stadiach rozwoju powoduje powstawanie trudności w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka.

Do prawidłowego rozwoju potrzebna jest jeszcze integracja, która stanowi połączenie między sensoryką (z ciałem/schematem przestrzennym) a motoryką.

Zmysły

Poszczególne zmysły człowieka rozwijają się bardzo stopniowo, ale dziecko korzysta już z nich przez cały czas, a nie dopiero wtedy, gdy całkowicie się rozwiną i będą doskonale pracowały. Bodźce odbierane przez zmysły to „pożywienie” dla układu nerwowego. Każdy mięsień, staw, istotny organ, fragment skóry i narządy zmysłów, wysyłają informacje sensoryczne do mózgu.

Zmysły informują nas o tym, co znajduje się w najbliższej odległości (wzrok i słuch), o tym co znajduje się w ciele (dotyk) oraz o tym, co wnika w ciało (powonienie i smak). Dzięki zmysłom reagującym na ruch, grawitację i pozycję ciała, wiemy o tym, jak i gdzie nasze ciało się porusza (zmysły przedsionkowe i proprioceptywne). Dodatkowo dzięki wisceroreceptorom możemy odczuwać to, co dzieje się wewnątrz naszego ciała.

Zmysły nadają znaczenie temu, co jest widziane, kojarząc bodźce wzrokowe z tym, czego doświadczamy w ruchu przez dotyk. Wzrok pomaga nadać znaczeniu temu, co słyszymy, a słuch – temu co widzimy. Na końcu znaczenia nadane bodźcowi umożliwiają formułowanie myśli abstrakcyjnych i poznawczych.

Bez bogatej interakcji ze środowiskiem fizycznym nauka jest bardzo trudna. Interakcja sensomotoryczna kładzie fundamenty pod późniejsze funkcje poznawcze. Może się wydawać, że bawiące się dziecko niczego się nie uczy, chociaż właśnie uczy się czegoś bardzo istotnego – uczy się uczyć.

Uczenie się

Uczenie się jest funkcją układu nerwowego. Dziecko ma problemy z czytaniem, jeśli jego układy sensoryczne nie pomagają mu w przetworzeniu znaczków czy symboli w książce. Im bardziej układy sensoryczne współpracują, tym więcej dziecko może się nauczyć i tym łatwiej mu to przychodzi.

Nauka zaczyna się od grawitacji i ciała: nauka siedzenia, potrząsania grzechotką, chodzenia, posługiwania się kredką rozwija predyspozycje mózgu do uczenia się dużo bardziej złożonych umiejętności. Gdy predyspozycje rozwinięte są na poziomie sensomotorycznym, dziecku łatwiej przychodzi nauczenie się dodawania liczb, pisania zdań lub nawiązywania relacji z przyjaciółmi.

Trening sensomotoryczny

By zbudować właściwy program treningu sensomotorycznego, należy najpierw poznać potrzeby dziecka (jego mocne i słabe strony). Ich  rozpoznania powinien dokonać specjalista,  podczas szczegółowych badań obejmujących wywiad z rodzicami, obserwację dziecka i odpowiednie do wieku próby.

Trening nie jest zwykłym dodaniem do zwyczajnych aktywności dnia codziennego większej ilości wrażeń sensomotorycznych. Przynoszący sukces terapeutyczny trening musi być zestawem ćwiczeń - zabaw, w których dziecko bardzo chętnie uczestniczy, dostosowanym do jego unikalnych potrzeb na jego etapie rozwojowym.

Bibliografia:

1. Ayres A. J. Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk, Wyd. Harmonia 2015.
2. Kranowitz C. S., Nie–zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego –diagnoza i postępowanie, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2012
3. Odowska-Szlachcic B., Mierzejewska B., Wzrok i słuch –zmysły wiodące w uczeniu się w aspekcie integracji sensorycznej, Wyd. Harmonia, Gdańsk 2013