Terapia Metodą Warnkego

W tym artykule przeczytasz:

• Jak wygląda diagnoza metodą Warnkego

• O 14 krokach diagnostycznych jakie powinien znać terapeuta metody Warnkego

• Jak wygląda terapia metodą Warnkego

• O niezbędnych elementach treningu metodą Warnkego

Diagnoza funkcji słuchowych, wzrokowych i motorycznych

Diagnoza metodą Warnkego trwa od 45-60 minut. Pozwala na sprawdzenie 14 funkcji, które wpływają na rozwój mowy, naukę czytania i pisania. Aby nie przedłużać czasu diagnozy oraz nie przemęczać osoby badanej, zadania z obszaru motorycznego, słuchowego i wzrokowego wykonywane są naprzemiennie.

Diagnostyka prowadzona jest przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej –  osiem zadań przeprowadza się za pomocą urządzenia Audio4Lab - Brain Audiometr, natomiast pozostałe testy wykonywane są za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych.

Dane uzyskane podczas diagnozy porównywane są z normami dla danej grupy wiekowej. Terapeuta na tej podstawie przygotowuje plan terapii dostosowany do konkretnego problemu pacjenta. Kolejność poszczególnych kroków diagnostycznych została przedstawiona w kolejnej części artykułu.

Metoda Warnkego – 14 kroków diagnostycznych

• Krok 1: Próg kolejności wzrokowej

Umiejętność porządkowania dwóch następujących po sobie szybko bodźców wzrokowych. Wydłużony próg kolejności wzrokowej powoduje, że zazwyczaj szybkie skanowanie wzrokowe obrazów – potrzebne przy czytaniu – przebiega o wiele wolniej i staje się zajęciem pracochłonnym. Próg kolejności wzrokowej mierzony jest za pomocą następujących bezpośrednio po sobie błysków. Pacjent proszony jest o wskazanie ich kolejności.

• Krok 2: Próg kolejności słuchowej

Wielkość określająca rozdzielczość czasową bodźców słuchowych, (odległość między dwoma takimi bodźcami).

Zbyt wysoki próg kolejności słuchowej sprawia, że dziecko z trudnością odróżnia od siebie głoski zwarto-wybuchowe (b-d-g-k-p-t), co prowadzi do trudności w zrozumieniu mowy.

Próg kolejności słuchowej mierzy się za pomocą następujących bezpośrednio po sobie dźwięków. Osoba wskazuje, który dźwięk pojawił się w słuchawkach jako pierwszy.

• Krok 3: Słyszenie kierunkowe

Umiejętność lokalizacji źródła dźwięku, pozwala na śledzenie toku lekcji w otoczeniu dźwięków zakłócających, które w standardowym pomieszczeniu klasowym mają natężenie ok. 50–60 dB(A).

Słyszenie kierunkowe mierzone jest za pomocą bocznego kliknięcia w słuchawkach. Pacjent proszony jest o wskazanie kierunku, z którego pojawiło się kliknięcie.

• Krok 4: Różnicowane tonów

Umiejętność szybkiego spostrzegania różnic wysokości dźwięków pojawiających się jeden po drugim.

Zdolność ta jest niezwykle istotna dla różnicowania samogłosek i dekodowania melodii mówienia.

Różnicowanie tonów mierzy się za pomocą dwóch różnych tonów pojawiających się w słuchawkach. Należy określić kolejność słyszanego niskiego dźwięku.

• Krok 5: Synchroniczne wystukiwanie rytmu

Umiejętność przełożenia zmieniających się kliknięć słyszanych raz z lewej, raz z prawej strony na odpowiednie stukanie dłońmi.

Zdolność ta świadczy o efektywnej koordynacji półkul mózgowych, która nie działa prawidłowo u osób z dysleksją, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego.

Pacjent proszony jest o naciskanie przycisków w rytm kliknięć (stosownie do nich), na zmianę pojawiających się w słuchawkach raz z prawej raz z lewej strony.

• Krok 6: Czas reakcji z wyborem

Jest to umiejętność szybkiej i trafnej reakcji motorycznej przy wyborze jednej z wielu możliwości.

Dzieci dyslektyczne przy wykonywaniu zadań związanych z czasem reakcji z wyborem w przypadku kanału wzrokowo-motorycznego i słuchowo-motorycznego, osiągają znacznie gorsze wyniki. Umiejętność ta decyduje o czasie rozpoznawania fonemów i grafemów. 

Czas reakcji z wyborem ustala się mierząc czas, jaki upływa od momentu pojawienia się bodźca do wyboru – naciśnięcia przycisku na panelu odpowiedzi. Pacjent musi szybko reagować na niskie dżwięki, które pojawiają się naprzemiennie w słuchawkach.

• Krok 7: Rozpoznawanie wzorca częstotliwości czasu

Rozpoznawanie wzorca częstotliwości i czasu to umiejętności ważne do segmentowania ciągłego potoku mowy przy rozpoznawaniu języka mówionego na poziomie niejęzykowym. Są istotne dla przekładania melodii mowy na informację. Testy mierzą umiejętność zlokalizowania tonu o odmiennej wysokości lub długości spośród trzech dźwięków.

Osoba słyszy w słuchawkach ciąg trzech dźwięków: rozpoznaje i określa pozycję dźwięku odmiennego od dwóch pozostałych.

• Krok 8: Koordynacja oko-ręka

Umiejętność polegająca na szybkiej korekcie motorycznej rozpoznawalnych wizualnie odchyleń drążka do balansowania.

Pacjent balansuje lekkim drążkiem na grzbiecie dłoni przez 10 sekund, starając się kontrolować i korygować swoje ruchy.

• Krok 9: Czytanie pseudotekstów

Zadanie wykonuje się za pomocą czytania pseudotekstów – czyli specjalnie przygotowanych tekstów pozbawionych znaczenia. Test pozwala na rozpoznanie strategii czytania i stopnia zautomatyzowania podstawowej konwersji grafemów na fonemy.

Osoby mające problemy z pisownią z różnych względów próbują rozpoznawać całe słowa po jego konturze, a nie po szczegółowej strukturze poszczególnych liter. W ten sposób nie powstają u nich zróżnicowane reprezentacje prawidłowej pisowni.

Pacjent czyta psueudoteksty. Podczas zadania mierzona jest liczba błędów oraz czas potrzebny na wykonanie ćwiczenia.

• Krok 10: Zdolność do krótkotrwałego zapamiętywania sylab

Umiejętność krótkotrwałego zapamiętywania sylab i słów w procesie czytania, jest istotna do czytania ze zrozumieniem.

Krótkoterminowe zapamiętywanie mierzone jest przez powtarzanie ciągów sylab złożonych z od 2 do 6 elementów.

• Krok 11: Selektywność percepcji

Umiejętność opierająca się na funkcjach podstawowych, zwłaszcza zaś na przetwarzaniu czasowym. Selektywność percepcji jest niezbędna dla bezbłędnego rozróżniania głosek o podobnych brzmieniach, zwłaszcza głosek zwarto-wybuchowych, również na tle dźwięków zakłócających.

Selektywność percepcji mierzy się z użyciem pseudosłów. Badany słyszy w słuchawkach tekst i powtarza na głos usłyszane słowa, które są następnie porównywane przez badającego z wynikami. 

• Krok 12: Spostrzeganie dynamiczne

Umiejętność szybkiego i płynnego podążania obydwoma oczami za oglądanym przedmiotem. Jest to umiejętność istotna dla łatwości i szybkości czytania, obejmowania wzrokiem tekstu do przeczytania, ponieważ podczas procesu nie skanujemy jednej litery po drugiej.

Test spostrzegania dynamicznego wykonuje się sprawdzając u dziecka płynne podążanie obydwoma oczami za tzw. obiektem fiksacji.

• Krok 13: Współpraca obuoczna

Test widzenia stereoskopowego, który sprawdza zdolność widzenia w trzech wymiarach z bliskiej odległości. Jest to umiejętność ważna do niezakłóconego szybkiego czytania.

Pacjent patrzy na specjalnie zaprojektowane plansze z implementowanymi symbolami, kształtami. Zadaniem pacjenta jest wymienić wszystkie z czterech prezentowanych obrazków. W przypadku  błędnych odpowiedzi można domniewywać problemów w widzeniu stereoskopowym i zaleca się wykonanie dalszych badań w kierunku wykluczenia zeza ukrytego.

• Krok 14: Literowanie wzrokowe

Literowanie wzrokowe to warunek konieczny do opanowania prawidłowej pisowni. Ważna jest umiejętność przywołania słownictwa z naszego wewnętrznego wizualnego leksykonu.

Osoba powinna potrafić przeliterować znane mu słowo zadane przez terapeutę zarówno od przodu, jak i od tyłu. Dzięki temu można ustalić, jaką technikę literowania lub głoskowania stosuje pacjent.

Na czym polega terapia Metodą Warnkego?

Cele terapii ustalane są podczas diagnozy. Terapia Metodą Warnkego składa się z dwóch etapów.

ETAP I Praca nad nieprawidłowościami w zakresie funkcji podstawowych

ETAP II  Utrwalenie celów osiągniętych w pierwszym etapie

Terapia Metodą Warnego zakłada systematyczność i powtarzalność realizowanych treningów słuchowych, wzrokowych i motorycznych.

Aby zwiększyć skuteczność pomocy, wskazane jest stosowanie się do poniższych wskazówek:

• Najlepszą formą jest połączenie godzinnej terapii w gabinecie z terapeutą (minimum raz na tydzień) z treningiem w domu (do pięciu/sześciu jednostek treningowych wykonywanych samodzielnie)

• Pacjent może również wykonywać wyłącznie trening domowy, o ile terapeuta nie zaleci dodatkowych godzin terapii w gabinecie

• Inną opcją może być ograniczenie się do treningu w gabinecie, bez wsparcia treningiem domowym (w przypadku gdy jego wykonywanie jest niemożliwe z różnych powodów)

• Trening w gabinecie pozwala na prowadzenie treningu funkcji podstawowych oraz treningu lateralnego

• Trening w warunkach domowych pozwala na prowadzenie treningu funkcji podstawowych

• Pełny trening przeprowadzony wraz z treningiem lateralnym przynosi dwa razy lepsze efekty niż sam trening funkcji podstawowych.

Trening słuchowy, wzrokowy, motoryczny oraz trening lateralny

Prawidłowo wykonany trening metodą Warnkego powinien składać się z oddziaływań w trzech obszarach (a więc wzrok, słuch i motoryka), które skupiają się wokół zaburzeń przetwarzania słuchowego. Podczas pracy terapeutycznej skupiamy się na procesie automatyzacji.

Automatyzacja przetwarzania spostrzeżeń w obszarze wzroku, słuchu oraz motoryki

Deficyty w przetwarzaniu spostrzeżeń redukowane są podczas trenigu automatyzacji, który bazuje na pracy z sygnałami dźwiękowymi. Pracujemy więc na materiale niewerbalnym. Trening funkcji podstawowych (opisanych w punkcie o 14 krokach diagnostycznych) zawsze odbywa się na początku spotkania terapeutycznego, podczas ćwiczenia nie powinno być pomijane żadne z zadań. Trening obejmuje ćwiczenia funkcji podstawowych na urządzeniach:

• Audio4Lab – Brain Audiometr (w gabinecie)

• Brain-Boy Universal lub Audio Trainer 3000 (w gabinecie lub w domu).

Automatyzacja koordynacji półkul mózgowych poprzez trening lateralny

Trening lateralny ,,zmusza’’ nieustannie do porównywania odbieranych informacji przez obie półkule, co z kolei zwiększa efektywność w zakresie ich komunikowania się za pośrednictwem ciała modzelowatego. Naukowcy udowodnili, że ciało modzelowate u osób z dysleksją ma zaburzone funkcje oraz mniejsze wymiary niż u osób niedyslektycznych.

Podczas treningu lateralnego terapeuta kieruje odpowiednio przekazywanymi informacjami słuchowymi i wzrokowymi podczas czytania tekstów przez pacjenta. Osoba słyszy przez słuchawki piosenki lub teksty. Są one nagrane w tzw. stereofonii sztucznej głowy - która sprawia, że słuchacz odnosi wrażenie trójwymiarowej przestrzeni. Dzięki temu budowany jest realizm sceny dźwiękowej wspomagający proces terapii.

Podczas całego treningu pacjent słyszy ,,wędrujący w słuchawkach’’ dźwięk – w kierunku odwrotnym do wędrowania głosu terapeuty. W kolejnych etapach treningu pacjent powinien zacząć mówić teksty do mikrofonu lub mówić je wraz z lektorem bądź powtarzać po nim.

Podczas trenigu terapeuta może dodatkwo "urozmaicać, utrudniać" trening poprzez zakłocanie dźwięku, dodawania szumów, dodawanie zadań ze specjalnymi okularami zaciemniającymi pole widzenia.

Regularny trening doprowadza do lepszej synchronizacji obu półkul poprzez aktywowanie istniejących, ale nieaktywnych włókien nerwowych.

Trening lateralny wykonywany jest na urządzeniu Audio4Lab - Alpha Trainer.

Automatyzacja słownika wzrokowego

Automatyzacja słownika wzrokowego to trening literowania, który pomaga osobie mającej trudności w czytaniu i pisaniu w znalezieniu odpowiedniego sposobu na zapamiętanie słów, których wymowa różni się od ich graficznego zapisu. W tym celu stosuje się odpowiednie ćwiczenia ukierunkowane na rozwijanie i utrwalanie możliwości zapamiętywania wzrokowego prawidłowych obrazów słów. Są to:

• Ćwiczenia z literowaniem wzrokowym

• Czytanie tekstów złożonych z pseudosłów

• Krótkoterminowe zapamiętywanie sylab.

Aparatura w Metodzie Warnkego - podsumowanie

Trening funkcji podstawowych

Trening funkcji podstawowych z dodatkową funkcją rozumienia sygnałów (mowy) w obecności sygnału zagłuszającego

Diagnoza i trening różnicowania spółgłosek o podobnym brzmieniu