Biofeedback w terapii migreny

W tym artykule przeczytasz:

• Jak wykorzystać HEG-Biofeedback w terapii migreny

• Jak wykorzystać technologię pasywnej podczerwieni w terapii migreny

• Jakie czujniki Biofeedback wykorzystać w terapii migreny

Według WHO szacuje się, że na migrenę cierpi blisko 11% ludzi na świecie- to jest prawie 324 mln, a zapada na nią więcej kobiet niż mężczyzn (3:1).

Ból w migrenie

Nad migrenowymi bólami głowy prowadzi się szereg badań i obserwacji, w których stosuje się obecnie zaawansowane techniki obrazowania, takie jak fMRI i PET. Dokładna patofizjologia migreny nadal jest niejasna, nie mniej jednak przypuszcza się, że w napadowe bóle głowy zaangażowany jest tzw. układ trójdzielno-naczyniowy (trigeminovascular system). Jest to system neuronów unerwiający mózgowe naczynia krwionośne i obejmujący wszystkie gałęzie nerwu trójdzielnego.

Terapia migreny - wykorzystanie metody HEG-Biofeedback

Za występowanie migrenowych bólów głowy w znacznej mierze odpowiedzialny jest stopień utlenienia mózgu, a co się z tym wiąże, stopień zwężenia i rozszerzenia naczyń mózgowych, podjęto próby zastosowania metody HEG-Biofeedback w neuroterapii oraz profilaktyce migreny.

HEG to skrót odnoszący się do terminu hemoencofalografia. Jest to nieinwazyjny pomiar i analiza przepływu krwi mózgu z użyciem podczerwieni. HEG-biofeedback to metoda, która dzięki precyzyjnemu monitorowaniu zmian lokalnego krążenia krwi oraz utlenienia, pozwala skutecznie trenować aktywację mózgu.

Wyniki pracy F. F. Jobsisa pokazały, że światło podczerwone przenika przez skórę i czaszkę, bez problemu dociera do mózgu umożliwiając wykonanie pomiarów (Science, 1977). Pomiar może odbywać się na dwa sposoby, z wykorzystaniem:

• Technologii bliskiej podczerwieni (nIR) – nIR HEG mierzy zmiany w lokalnym poziomie utlenowania krwi mózgowej, a prekursorem tej metody jest dr Hershel Toomim

• Technologii pasywnej podczerwieni (pIR) – pIR HEG wykorzystuje fakt, ze podczas procesów poznawczych angażujących obszary czołowe aktywność metaboliczna wyzwala energię cieplną wydzielaną w obszarze czoła (powoduje wzrost temperatury), która jest możliwa do odczytania właśnie za pomocą czujników podczerwieni.

Oba sposoby są całkowicie bezpieczne, gdyż odczytywane dane odzwierciedlają zmiany powstające w mózgu jedynie na skutek tego, co mózg sam wygeneruje.

Wykorzystanie technologi pasywnej podczerwieni w terapii migreny

Technologia pasywnej podczerwieni (pIR) umożliwia trening i zmianę temperatury w czasie rzeczywistym z użyciem czujników podczerwieni. Dr Jeffrey Carmen w dużej mierze poświęcił swoją pracę tej technologii i wykorzystaniu jej do terapii migreny. Udowodnił, że trening i kontrola aktywności mózgu w obrębie kory przedczołowej u chorych na migrenę, a co za tym idzie kontrola nadmiernego rozszerzenia naczyń krwionośnych, ma ogromny wpływ na zmniejszenie objawów osób cierpiących na migrenę.

Dr Jeffrey Carmen przeprowadził badania 100 chorujących na migrenę osób, u których zastosowano 30-minutowe sesje za pomocą pIR HEG. W czasie sesji rejestrowano obrazy w podczerwieni (wydzielanie temperatury przez obszar przedczołowy) zarówno przed sesją jak i zaraz po niej. Warunkiem terapii było przerwanie przyjmowania leków na migrenę. W grupie 23 mężczyzn (spośród 36) oraz 38 kobiet (spośród 64) poprawę zgłaszano jeszcze przed ukończeniem 6 sesji. Tylko 5 mężczyzn i 6 kobiet zaobserwowało poprawę po 6 sesjach, niektórzy potrzebowali ich większej liczby (sporadycznie nawet 20 sesji). 21 osób nie ukończyło całego cyklu badań z różnych powodów (m.in. rezygnacja z powodów finansowych, przerwanie sesji z powodu konieczności przyjęcia leków przeciwmigrenowych).

Poniższe zdjęcia wyraźnie pokazują obraz czoła osoby zdrowej oraz cierpiącej na migrenę.

Widać dokładnie różnice wskazujące na energię termalną tych osób. W obrazie osoby chorej widoczne są znaczne różnice kolorystyczne od zabarwienia jasnego do bardzo ciemnego, przy czym u osoby zdrowej obserwuje się głównie ciemniejszy, jednolity obraz wskazujący na niższą energię termalną. Wyniki badania dr. Jeffrey’a Carmena pozwalają przypuszczać, że świadoma i wyuczona kontrola mechanizmów zaangażowanych w regulacyjne funkcje kory przedczołowej, w szczególności redukcja nadpobudliwości układu nerwowego redukuje „migrenogenny” wpływ kory mózgowej na pień mózgu.

Dla chorych zmagających się z tą chorobą metoda pIR HEG biofeedback (HEG-hemoencefalografia) być może jest sposobem na poprawę funkcjonowania w życiu codziennym, albo nawet do całkowitego wyleczenia.

System HEG-Biofeedback ma specjalnie zaprojektowaną obudowę zakończeń świałowodów, zapewniającą zarówno dokładność pomiaru, jak również komfort pacjenta. Specjalnie zaprojektowany system montażu czujników podczerwieni (HEadGear) do pomiaru zmian temperatury (pIR) zapewnia wygodne ich stosowanie. Czujniki umieszczane są na czole bez kontaktu ze skórą. Ponieważ HEG nie rejestruje aktywności elektrycznej, nie ma ryzyka wystąpienia artefaktów związanych z mruganiem oczami, ruchami gałek ocznych, czy napięciem mięśni.

Wykorzystanie czujników Biofeedback w terapii migreny

Walkę z objawami migreny warto również zintensyfikować rozszerzając trening biofeedback o inne dostępne czujniki. W literaturze dotyczącej metody Biofeedback istnieje wiele przykładów wskazujących na uzasadnione użycie czujników aktywności mięśni czy temperatury u osób z migrenowymi bólami głowy. Procesy bólowe są bardzo złożone. W odpowiedzi na ból mózg wysyła informacje zwrotne do miejsca jego występowania i organizm uruchamia szereg procesów z tym związanych. Napięcie mięśniowe wzrasta na skutek pobudzenia, następuje reakcja obronna w postaci skurczu mięśni (np. grymas na twarzy cierpiącego), spada temperatura ciała, oddech staje się przyspieszony, a temu wszystkiemu dodatkowo towarzyszą takie negatywne reakcje psychiczne, jak lęk czy panika.

Można temu zaradzić, stosując trening Biofeedback w leczeniu i profilaktyce migreny. Powierzchniowa elektromiografia (SEMG) jest nieinwazyjną techniką pomiaru aktywności elektrycznej mięśni, występującej podczas ich napinania lub cykli relaksacyjnych, a jej zastosowanie daje doskonałe rezultaty w treningu relaksacji i reedukacji mięśniowej.

Jak sugeruje Basmajian (1967), sygnał SEMG nie tylko wskazuje, jaki jest stan mięśni, ale także zapewnia informacje o stanie systemu nerwowego, któremu mięśnie są podporządkowane (Donaldson Stuart, Donaldson Mary & Snelling Leslie, 2003). Jednym słowem aktywność i napięcie mięśni jest odpowiedzią na emocje, dlatego pośród wielu zastosowań rejestracji czynności mięśni (takich jak analiza ruchu czy postawy ciała), jednym z głównych zainteresowań psychofizjologii jest również emocjonalny aspekt tych reakcji, który warto wziąć pod uwagę podczas treningów. Metoda SEMG jest stosowana jako trening wprowadzania w stan głębokiego relaksu, zmniejszenia lęku, obniżenia ciśnienia krwi oraz w rehabilitacji nerwowo-mięśniowej po udarze mózgu. Za pomocą specjalnego czujnika rejestrowana jest aktywność elektryczna mięśni.

Stosowany jest z doskonałymi efektami w przypadku migrenowych bólów głowy, a także w zespole stresu pourazowego. Wiadomo nie od dziś, że temperatura skóry waha się w zależności od emocjonalnego stanu człowieka i jest niższa w sytuacji stresowej. Pomiaru dokonuje się za pomocą czujnika umieszczonego na opuszce palca środkowego lewej ręki, rejestrującego nawet najmniejsze zmiany temperatury w czasie rzeczywistym z dokładnością do 0,003ºC.

Stosowany jest w treningach regulacji procesów oddychania i w relaksacji. Pozwala nauczyć się prawidłowych nawyków oddechowych. Za pomocą specjalnego czujnika RESP, wrażliwego na rozciąganie, mierzy się aktywność oddechową, a następnie trenuje regulację tempa oddechu pacjenta.

Pomoc terapeutyczna i postępowanie lecznicze w migrenie opiera się na dwóch podstawach: zwalczaniu napadów oraz na odpowiednim postępowaniu między nimi (profilaktyka), dlatego tak ważna jest możliwość wykorzystania wszystkich dostępnych środków niefarmakologicznych w walce z tą utrudniającą normalne życie z chorobą.

Bibliografia:

1. Carmen J.A., Passive Infrared Hemoencephalography: Four Years and 100 Migraines. Journal of Neurotherapy, 8 (3) (2004), s. 23-51.Sheridan Ch.L., Radmecher S.A., Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia. Instytyt Psychologii Zdrowia, Warszawa 1998.
2. Thompson M., Thompson L., Neurofeedback. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji psychofizjologii stosowanej. Wydawnictwo Biomed Neurotechnologie, Wrocław 2013.